Çevre Mühendisleri Odası ve İnşaat Mühendisleri Odası, “Dünya Su Günü” (22 Mart) dolayısıyla birer basın açıklaması yaptı.
Temiz ve sağlıklı suya erişim insan olmanın temel haklarındandır. Emperyalist savaşların ve yanlış endüstrileşmenin doğada yarattığı yıkımın insanlığın geleceği üzerinde oynadığı olumsuz role bir an önce dur demek gerekiyor. Emperyalist-kapitalist sistem, kâr hırsı sonucu yarattığı doğa tahribatını görmezden gelerek insanlığın temel yaşam kaynağı suyu ticarileştirmeye çalışıyor. Bu nedenle, tüm insanların ayrımsız temiz ve sağlıklı suya erişimi günümüzde toplumsal mücadelenin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Emperyalist-kapitalist sistemin suyun ticarileştirilmesine karşı mücadele, işçi sınıfının toplumsal kurtuluş hedefinden ayrı düşünülemez.
ÇMO: DÜNYA SU GÜNÜNDE SUYUN TİCARİLEŞTİRİLMESİNE KARŞI DAYANIŞMA ÇAĞRISI
1993 yılında Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilişinden bu yana her yıl 22 Mart tarihinde gündeme gelen Dünya Su Günü‘nün bu yıl 17‘ncisi kutlanmaktadır. Doğal yaşam için en temel ihtiyaçlardan biri olan suyun, artan nüfus ve plansız büyüme ile birlikte tükenmeye başlaması, kullanılabilir-içilebilir-temiz suya erişimde yaşanan sorunlar, su yoksunluğu ve yoksulluğu ve suyun ticarileştirilmesi ile birlikte sorunun boyutları da her geçen gün çeşitlenmektedir.
2009 yılında İstanbul‘da toplanan ve suyun ticarileştirilmesinin önünü açan Dünya Su Forumu‘nun gölgesinin düştüğü Dünya Su Günü, geçen yıl olduğu gibi bugün de, temiz ve sağlıklı suya erişim için temel insani hak talebinin yükseltildiği bir gün olarak toplumsal mücadelenin odağına oturmaktadır.
Bu süreçte, suya erişimin temel bir hak olduğunun bilinci ile suyu piyasa değeri olan bir meta değil, insanlığın ve doğanın ortak varlığı olduğunu kabul etmek gerekmektedir. Su sorununun sadece teknik değil doğrudan politik bir mesele olduğunun farkına varmak ve kapitalizmin su konusunda yarattığı yanılsamaları görmek gerekmektedir.
Kentlerimizde özelleştirme ve ticarileştirilmeye teslim edilen su hizmetleri bu olumsuz gidişatın örnekleri ile doludur. Türkiye‘de su hizmetlerinin karşılanmasında merkez ile taşra/yerel arasındaki işbölümü zaman zaman değişiklikler göstermiştir. Merkezi düzeyde; İller Bankası, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ), Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) eliyle, yerel düzeyde; Su ve Kanalizasyon İdareleri, Belediyeler, İl Özel İdareleri ve Mahalli İdare Birlikleri tarafından kamusal bir hizmet olarak ele alınan su hizmeti, bugün özelleştirmeye, taşeronlaştırmaya teslim edilerek ticarileştirilmektedir.
Türkiye‘ye su sektörü alanında başta Avrupa Yatırım Bankası olmak üzere Dünya Bankası ve Alman Kredi Kuruluşu KfW (Kreditanstalt für wiederaufbau) tarafından dış finansman sağlanmıştır. Çokuluslu şirketler olarak ise Suez, Thames ve Serco konsorsiyumu su yatırımlarında yer almışlardır. Yatırımlar genellikle Yap İşlet Devret (YİD) modeli doğrultusunda sağlanmıştır.
Öte taraftan suyun yasa yoluyla özelleştirilmesinin önünü açacak, bir dizi yasal düzenleme de sırada beklemektedir. Su kaynaklarının kullanım hakkının özel sektöre devredilmesini öngören Su Kullanım Anlaşmaları ve Maden Yasası‘nın yarattığı tahribat ilk akla gelenlerdir.
Bugün, su politikaları yanlış enerji politikalarının kılıfı yapılmakta ve tüm bu politikalar küresel kapitalizme hizmet etmektedir. Hidroelektrik Santral (HES) projeleri doğadan, bilimden ve teknikten uzak olarak ülkemizde bir bir hayata geçirilmeye çalışılmaktadır. Bu yağma ve talana karşı ise, Artvin‘den Isparta‘ya, Tunceli‘den Rize‘ye kadar farklı coğrafyalarda suyuna, toprağına ve geleceğine sahip çıkan insanlar toplumsal dayanışmayı ve mücadeleyi yükseltmeye devam etmektedir.
Herkesin ücretsiz, temiz içme ve kullanma suyu hakkı vardır. Su yönetimi, kamusal bir bakış açısıyla ele alınmak zorundadır.
• Su varlıklarının korunması ve gelecekteki ihtiyaçların karşılanması için, gerekli araç ve teknikler geliştirilmeli, bu noktada yeni bir bakış açısı öne çıkarılmalıdır.
• Eşitlikçi, doğa korumacı uluslararası bir su politikasının tesisinde Türkiye öncü ülke olmalıdır.
• Su politikası ve yönetiminde, görev ve yetki karmaşasını çözecek merkezi, yerel örgütlenmeler ve tüzel düzenlemeler, yeni bir anlayışla ele alınmalıdır.
• Mevcut su kaynakları, miktar ve kalite olarak korunmalı ve iyileştirilmelidir.
• Ülkemiz yeraltı ve yüzey suyu envanteri, kullanım ve tüketim senaryoları, kamusal bir bakışla ve katılımcı bir anlayışla yapılmalıdır.
• Hükümetler, ilgili kamu kurumları, üniversiteler ve meslek odaları ile işbirliğini, özellikle su konusunda acil ve öncelikli bir yaklaşım olarak ele almalıdır.
• Tarımda, sanayide ve konutlarda, suyun verimli kullanımına yönelik program ve projeler geliştirilmelidir.
• Su varlıklarının, atık sular, katı atıklar, tarımsal ilaç ve gübre kullanımı ile kirlenmesinin önüne geçilmeli, bu alanda proje ve yaptırımlar öncelikle tesis edilmelidir.
• İller Bankası ve DSİ Genel Müdürlüğü gibi kurumların, su politikaları ve su yönetimi alanındaki görev ve sorumlulukları yeniden tanımlanmalı, havza yönetimi temelinde yetkileri genişletilmelidir.
• Uluslararası su tekellerinin, kent ölçeğindeki su yönetimi politikalarına, bu alandaki projelerine karşı, kentsel su dağıtım şebekeleri ve arıtım sistemleri kamulaştırılmalı, İller Bankası ve belediyeler eli ile yönetilmelidir.
Dünya Su Günü‘nde suyun ticarileştirilmesine karşı temiz ve sağlıklı içme suyunun temel bir insani hak olarak talep edilmesi, kamucu su politikasının ulusal, bölgesel ve kentsel düzeyde tesis edilmesi, su varlıklarımızın korunması için kamuoyunu toplumsal dayanışma ve mücadeleye davet ediyoruz.
TMMOB
Çevre Mühendisleri Odası
İMO: SUYA ERİŞİM HAKKIMIZA SAHİP ÇIKALIM
Dünyanın ve Türkiye‘nin su rezervleri her geçen gün azalmaktadır ve bu durum sermayenin iştahını kabartmaktadır.
Siyasi iktidarlar “özel sektörün suyu daha iyi yöneteceği” söylemlerini yaygınlaştırarak suyumuzu sermayeye peşkeş çekmek istemektedirler.
İnşaat Mühendisleri Odası herkesi suya erişim hakkına sahip çıkmaya çağırıyor.
Suyun hayatımızdaki öneminden hareketle Birleşmiş Milletler (BM), bundan 18 yıl önce 1992 yılında 22 Mart gününün Dünya Su Günü olarak kutlanmasını kararlaştırdı. Suyun yönetimi ve tüketimine dair bilinç yükseltme amacı taşıyan Dünya Su Günü‘nün bu yılki teması “Su Kalitesi” üzerinde yoğunlaşacak.
Ancak görünen odur ki, BM‘nin bu çabası bir sonuç vermemiş durumda. BM‘nin raporuna göre halen 6 milyar insanın 1,2 milyarı güvenilir içme suyundan yoksun; 2,4 milyar insan sağlık koşullarına uygun suya erişememekte; suyun erişilemez olması nedeniyle her gün 14-30 bin arasında insan yaşamını yitirmektedir. Raporun 2025 yılı için öngörüsü ise, dünya nüfusunun tahminen üçte ikisinin temiz ve içilebilir sudan mahrum kalacağı yönünde.
Türkiye‘nin su rezervleri kısıtlı
Suyla ilgili dünyayı bekleyen karanlık tablonun bir benzeri de ülkemizde yaşanıyor ve yaşanmaya devam edecek. Su potansiyeli 1000 m³‘ten az olan ülkeler “su fakiri” sayılmakta. Ülkemiz, 3690 m³ ile su fakiri sayılmamakla birlikte, su kısıtı bulunan ülkeler arasında yer alıyor. 2030 yılında nüfusumuzun 100 milyona ulaşacağı tahmin edilmekte. Su kaynaklarımızın yüzde 100 verimle kullanılacağı düşünülse bile, su potansiyelimizin artan nüfusla birlikte 1000 m³‘e düşmesi ve Türkiye‘nin de su sıkıntısı çeken ülkeler arasına girmesi bekleniyor.
Hali hazırda ülkemiz, günlük su tüketimi itibariyle gelişmiş ülkelerin ötesinde bazı Latin Amerika ve Asya ülkelerinin de gerisine düşmektedir.
Suyumuz yönetilemiyor
Türkiye‘de su rezervleri kısıtlı olmasına karşın var olan su kaynaklarımız sağlıklı yönetilmemektedir. Başkent Ankara 2006 yılı kurak geçtiği için yaz ayları boyunca susuz kalırken, 2009 yılının yağışlı geçmesi, birçok ilimizde sel baskınlarının yaşanmasına sebep olmuş ve yetkililer bu durumu “takdir-i ilahi” tespitleriyle geçiştirmiştir.
Oysa biz İnşaat Mühendisleri Odası olarak yaşanan her iki sorunun da suyu yönetememekten kaynaklandığını biliyoruz.
Türkiye‘de toplam nüfusun yüzde 68‘ine kanalizasyon şebekesi hizmeti verilmektedir. Toplam nüfusun sadece yüzde 34‘ü atık su arıtma tesisinden yararlanmaktadır. Bu oran OECD ülkeleri ortalamasının (% 64‘ün) ve AB ülkelerinin (Malta hariç) en düşük değeridir. Türkiye‘de su kaçağı ve kayıplarının oranı ortalama yüzde 30-40 civarındadır.
Rakamların çarpıcılığı ortadayken, siyasi iktidar su yönetimi konusunda çok temel bir hata yaparak su yönetimini Devlet Su İşleri‘nden alarak yerelleşme politikaları çerçevesinde yerel yönetimlere devretmiştir. Kamu kurumlarının tavsiye edilmelerine de denk gelen bu süreç yerel yönetimlere altyapı hizmetleri konusunda ciddi yetki verilmesiyle tamamlanmıştır. Bugün altyapı hizmeti sunmakla yükümlü olan pek çok belediyenin kime ne kadar borcu olduğu bilinmemektedir.
1981 İSKİ Kanunu‘na kadar sudan kar edilmezken, İSKİ Kanunu ile suyun yönetimi yerellere bırakılmıştır. Su İdaresi Kanunu gereği Büyükşehir belediyelerinin sudan en az yüzde 10 kar elde etmeleri zorunludur. Ancak Büyükşehir belediyeleri bu durumu fazlasıyla kar aracına döndürmüştür. 2006 yılı rakamlarına göre Büyükşehir belediyeleri sudan ortalama yüzde 29 oranında kar elde etmişlerdir.
Suyumuzun özelleştirilmesi tehlikesi kapımızda
Su yönetiminin yerel yönetimlere devrinin en büyük açmazı, yerel yönetimlerin popülist günlük politikaları tercih etmeleri nedeniyle suya ve altyapıya yatırım yapmaktan kaçınmalarıdır. Bu durum ise hem halkı mağdur etmekte, hem de “özel sektör daha iyi yönetir” anlayışı halka empoze edilerek sularımızın özelleştirilmesini gündeme getirmektedir.
Su endüstrisinin yıllık karının dünya üzerinde petrol sanayi karının yüzde 40‘ına ulaştığı bilgisinden hareketle sermaye çevreleri, sularımızın azalmasını bahane göstererek en doğal yaşam hakkımız olan suya erişim hakkımızı elimizden almaya çalışmakta ve suyumuzu özelleştirmeye çalışmaktadır.
Tatlı su kaynaklarımız plansız sanayileşme, kentleşme ve nüfus artışının etkisiyle hızla azalmaktadır. Ancak tatlı su kaynaklarının azalması suyumuzun özelleştirilmesine gerekçe gösterilemez. Esas yapılması gereken tatlı su kaynaklarımızın azalmasını engelleyici tedbirler almaktır.
İnşaat Mühendisleri Odası olarak diyoruz ki;
- Herkesin yeterli, güvenli, fizikî olarak ulaşılabilir ve bedeli ödenebilir suya erişim hakkı vardır.
- Su hakkı ile ilgili devletin yükümlülüğü tam olarak tanımlanmamış olsa da devlet, toplumun tüm kesimlerine güvenli, sağlıklı ve ulaşılabilir su temin etmekle sorumludur.
- Bir ailenin su faturası gelirinin yüzde 2‘sinden fazla olamaz.
Bu çerçevede Dünya Su Gününü kutluyor ve tüm halkımızı suya erişim hakkına sahip çıkmaya davet ediyoruz.
TMMOB
İnşaat Mühendisleri Odası
